ทุ่งหัวลำโพง

ใครที่เคยเชื่อ จนเล่าต่อๆกันไปว่า ชื่อหัวลำโพง    สถานีรถไฟกลางใจกรุงเทพมหานคร เพี้ยนมาจากชื่อ ทุ่งวัวลำพอง...ขอให้ ทบทวนความเชื่อนี้...เสียใหม่

โรม บุนนาค เขียนไว้ใน บันทึกแผ่นดิน ชุด ตำนานทุ่งกลางกรุง (สำนักพิมพ์สยามบันทึก) ว่า ปัญหาชื่อ วัวลำพอง หรือ หัวลำโพง เถียงกันมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 ทำนองว่า ทุ่งนี้เดิมทีเป็นที่เลี้ยงวัว เรียกกันว่า ทุ่งวัวลำพอง

สมัยนั้น มีแต่ซินตึ๊ง คนจีนลากรถ พูดไทยไม่ชัด เรียกทุ่งวัวลำพองว่า ฮั่วน่ำโพง ผู้โดยสารไทย เลยออกเสียงตามคนจีน เพี้ยนไปเป็นหัวลำโพง

โรม บุนนาค ออกตัวว่า ไม่สามารถยืนยันว่า เชื่อเรื่องนี้ได้แค่ไหน เพราะเกิดไม่ทันจึงพอยึดตามพระ ราชหัตถเลขาสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง  (รัชกาลที่ 5) มีไปยังเจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี (สนั่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา) เมื่อครั้งยังเป็นพระยาไพศาลศิลปศาสตร์ เจ้ากรมตรวจการศึกษา กระทรวงธรรมการ

พระราชหัตถเลขา แสดงความห่วงใยในการเรียกชื่อสถานที่ต่างๆ ฉบับนี้ ลงวันที่ 4 กรกฎาคม ร.ศ.129 (พ.ศ.2454) มีความตอนหนึ่งว่า

"....ชื่อเมืองที่เคยมีในภาษาไทย ให้ใช้ภาษาไทย อย่าให้จดหมายเหตุ แลพงศาวดารแตกสูญเสียได้จะดี ถ้าขืนเอาอย่างฝรั่งตะพัดตะเพิดไป    จะหลงไม่รู้ หัวนอนปลายตีน เมืองเก่าๆ ที่เรียกชื่อไว้ในหนังสือ จะกลายเป็นเมืองในเรื่องพระอภัยมณีไปหมด   ทำให้ นักเรียนโง่ไปนานแล้ว

การเช่นนี้มีกระทั่งในกรุงเทพฯ เช่นหัวลำโพง ฝรั่งเรียกไม่ชัด ไทยเราพลอยเรียกตามว่า "วัวลำพอง" นี่เป็นเรื่องควรฟาดเคราะห์จริงๆ "

การเรียกชื่อหัวลำโพงเพี้ยนเป็นวัวลำพอง คงไม่ได้เพี้ยนในสมัยรัชกาลที่ 5 แต่ได้เพี้ยนมาก่อนหน้านั้นเนิ่นนานเต็มทีเพราะวัดหัวลำโพงห่างสถานีรถไฟหัวลำโพงไป 2 กิโลเมตร เดิมทีมีชื่อว่า "วัดวัวลำพอง" มาก่อน

ตามประวัติ  วัดหัวลำโพง  สร้างในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ไม่มีประวัติว่าใครสร้าง และมีชื่อเรียกว่า  วัดวัวลำพอง  มาตั้งแต่เมื่อใด  ก็ไม่มีหลักฐาน

มีแต่ประวัติของวัดว่า ราว พ.ศ. 2447 พระบาท สมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ เสด็จถวายผ้าพระกฐินฯวัดสามจีน  หรือวัดไตรมิตร  วัดตะเคียน  หรือวัดมหาพฤฒาราม และวัดวัวลำพอง ในวันเดียวกัน

ในการเสด็จพระราชดำเนินครั้งนี้   ได้ โปรดเกล้าฯ พระราชทานชื่อใหม่ ให้วัดวัวลำโพง เป็น วัดหัวลำโพง

หลักฐานจากพระราชหัตถเลขาเรื่องนี้ชี้ว่า ชื่อ หัวลำโพงมีมาก่อนแต่คนไทยเผลอเรียกไปลิ้นฝรั่ง กลายเป็นวัวลำพอง รัชกาลที่ 5 ทรงทราบเรื่องนี้ดี จึงโปรดให้กลับไปใช้หัวลำโพงตามชื่อดั้งเดิม 

โรม บุนนาค เล่าด้วยว่า สถานีรถไฟหัวลำโพงเมื่อแรกเป็นเพียงรั้วสังกะสี  ต่อมามอบให้นายมรริโอ ตามานโญ สถาปนิกชาวอิตาเลียน ผู้ออกแบบพระที่นั่งอนันตสมาคมและวังบางขุนพรหม   ออกแบบสถานีหัวลำโพงเป็นการถาวร   รัชกาลที่   6   ทรงทำพิธีเปิด เมื่อวันที่ 25 มิถุนายน พ.ศ.2459

สถานีหัวลำโพงเป็นผลงานสถาปัตยกรรมที่โดดเด่นมีเอกลักษณ์   ประกอบด้วยอาคารโถงและหลังคาโค้งกว้าง   ด้านหน้าเป็นอาคารแบบนีโอคลาสสิก  หลังคาดาดฟ้ามีหอคอยสี่เหลี่ยมจัตุรัส ที่ปลายปีกทั้งสองด้านทำให้ดูเหมือนโถงกลางขนาบข้างด้วยหอคอยคู่

ต่อมามีการสร้างโรงแรมภายในสถานี ชื่อโรงแรมราชธานี หรูหราไม่แพ้โรงแรมชั้นหนึ่งในยุโรป เป็นที่พักผู้โดยสารรถไฟ เปิดบริการเมื่อ 24 มกราคม พ.ศ.2470 

โรงแรมเลิกกิจการใน พ.ศ.2511 ถูกใช้ เป็นอาคารที่ทำการสถานีจนถึงปัจจุบัน.

ที่มา : คอลัมน์ คัมภีร์จากแผ่นดิน โดย...บาราย หนังสือพิมพ์ไทยรัฐ